Domaća premijera čuvenog ostvarenja „Veliko učenje“ (Great Learning) britanskog kompozitora Kornelijusa Kardjua odigrala se 1. novembra u Velikoj (kino) sali Železničke stanice u Novom Sadu u izvođenju ansambla Studio 6 i „Novi Sad Scratch Orchestra“ koji su činili lokalni muzičari i entuzijasti različitih profila okupljenih za ovu priliku. Realizaciju projekta pomogli su Ministarstvo kulture Srbije i Zavod za kulturu Vojvodine, uz podršku Akademije umetnosti u Novom Sadu.
„Veliko učenje“ je monumentalno delo, komponovano između 1968. i 1971. godine, na tekstove iz istoimenog Konfučijevog spisa. Sastoji se od sedam paragrafa čiji je tekstualni i muzički sadržaj inspirisan principima organizacije harmoničnog (skladnog) društva. Svaki paragraf je napisan za delimično izmenjen instrumentalni i vokalni sastav. Jedna od ključnih kompozitorovih težnji u ovom ostvarenju je prevazilaženje razlika između stvaralaca i izvođača, profesionalnih muzičara i amatera, pevača i svirača. Kardjuov stvaralički opus se u celini može posmatrati i kao permanentno nastojanje da se ostvare što prisnije veze između muzike i politike, umetnosti i svakodnevnog života.
Međutim, „Veliko učenje“ nije prvo delo ovog kompozitora koje je izvedeno u Novom Sadu. Nedavno je ovdašnja publika imala prilike da u dva navrata čuje i izvođenje segmenata iz čuvene Kardjuove kompozicije Rasprava. Ričard Beret (Richard Barrett), jedan od inicijatora projekta i svakako najzaslužniji za konačnu fizionomiju izvođenja, pre početka koncerta je upoznao publiku sa kompozitorovim muzičkim idejama, ističući kako je „Veliko učenje“ kolektivni eksperiment sačinjen od različitih tretmana odnosa između teksta i muzike, glasova i instrumenata, slobode i zapisa.
U prvom delu koncerta izvedeni su treći i šesti paragraf, pretežno instrumentalnog karaktera, a nakon pauze usledili su drugi i sedmi – „vokalni“ stavovi. Ceo koncert je trajao više od dva sata, dok je za izvođenje kompozicije u celini potrebno oko devet sati. Koncert je započeo dronom koji uvodi u treći paragraf, složenih vokalno-instrumentalnih odnosa, a utisku stalne napetosti doprinosilo je periodično skandiranje pevača u klasterima. Tumačenje šestog paragrafa obeležilo je stalno smanjivanje ansambla, budući da su izvođači jedan po jedan napuštali scenu i odlazili u auditorijum, ostavljajući na sceni samo klarinetistu u čije su se disanje utopili i poslednji zvukovi ovog stava.
Drugi paragraf je napisan za kompleksni ansambl koji čine tri grupe, od kojih je svaka sastavljena od nekoliko pevača okupljenih oko jednog perkusioniste. Svi izvođači imaju isti notni zapis, koji izvode na različite načine, pri čemu je svaka grupa autonomna iako su se perkusionisti na kraju „našli“ na istoj jedinici brojanja. Primat u sedmom, poslednjem paragrafu, preuzimaju glasovi. Svaki izvođač interpretira muzičko-tekstualnu frazu od željene notne visine (primer ispod). Pevači, koji su na samom početku stava na sceni, postepeno se razilaze po sali, neprestano se krećući i pevajući.
Nakon posvećenog i ubedljivog, ali iscrpljujuće dugog tumačenja zahtevne Kardjuove partiture, novosadski i beogradski muzičari su pozdravljeni snažnim aplauzom oduševljenih posetilaca za koje 80 stolica u kino sali nije bilo dovoljno, te je bilo i onih koji su stojeći ispratili izvođače, nedvosmisleno im poručujući da nestrpljivo očekuju ponovni susret sa novom i neobičnom muzikom.
Foto: Manja Holodkov i Boriz Bilek
Ansambl Studio6 + NS Scratch Orchestra : Richard Barrett, Dimitrije Beljanski, Dunja Crnjanski, Marina Džukljev, Filip Đurović, Christoph Jahn, Lovro Livajić, Siniša Mazalica, Milan Milojković, Mirjana Raić, Adriana Sabo, Nemanja Sovtić, Jefimija Šipka, Vasa Vučković, Milana Zarić, Aleksa Zrnić