U okviru druge 2020 retrospektive istražujemo bogatstvo različitih spektara ambijentalne muzike i dronologije u regionu. Od evociranja najkrhkije melanholije i uspomena, preko razglednica iz imaginarnih predela, zvučnih zapisa dnevničke osećajnosti, subliminalnih trakaških manipulacija, rezonantnosti malih tonaliteta, ceremonijalnih noise misa, predstavljamo vam 10 izdanja koja su nas najviše obradovala i ispunila nam monotonu svakodnevnicu u godini pandemije.
1. Premrov – Sol in Zrak
Sposobnost ambijentalne muzike ne samo da nas transportuje u/ i da bude wallpaper izabranog pejzaža, već da evocira uspomene, i ozvuči nakrhkije momente našeg kratkotrajnog bivstvovanja, u punom je cvatu na Sol In Zrak, verovatno najzaokruženijem izdanju ljubljanskog kompozitora i filmadžije Juša Premrova. Lirska sentimentalnost i melanholična rasplinutost već su snažno artikulisane na otvarajućoj “Odprta Okna” čiji se elektroakustično zvonasti tonaliteti spajaju sa sint dronovima u najblistavijem mogućem braku Eluvium i Tristan Louth-Robinsa. Krhka tema Blazine nas podseti na teškaša nove ambijentalne humanosti Williama Basinskog, i njegove radove Melancholia i The Garden of Brokenness, sa umilnim klavirskim lupom koji je obavijen sa dronovima, i kao takav bi mogao da se protegne u večnost. Eruditivne reminiscencije na heroje ovog žanra ne izostaju ni na zatvarajućoj Stars of the Lid-ovskoj Senca, koja invocira nešto sumornija i mističnija raspoloženja, sa diskretno Tim Hecker-ovskim brujanjem u moru dronova i proređenih klavirskih tonova.
2. II / III – It Could Be Paradise (Ambient Soup)
Saradnja slovenačkog ambijentalnog muzičara Tine Vrabiča i harfistkinje Urške Preis, još jedno je eksperimentalnije izdanje koje ima neizdrž da obitava u samo jednom zvučnom univerzumu : od uvodne, Tales of koja nas omađijava sa svojom ekspresivnom i setnom melodičnošću nalik free-folk opitima Mary Lattimore, preko Amasonia koja se otiskuje od začaranog elektroakustičnog džemovanja do tribalno-ambijentalne trance elektronike kao iz “Wayang” scenarija Mitra Subotića-Sube, do Mores, koja na neočekivan način uvodi drum&bass / broken beat ritmiku u procesiju atmosferičnih ambijenata, i statičnije Bad Blood sa erotizovanim Robert Ashley-evskim vokalnim semplovima iz susedne prostorije koji se pretvaraju u mikro kosmičke simfonije, It Could Be Paradise je doista vrlo ispunjen album koji nikad za vreme svog kratkog trajanja ne gubi fokus, te je ispreplitan sa vrlo imaginativnim soničnim narativima i stilskim obrtima u međuprostoru milozvučnosti i atonalosti.
3. Post Global Trio – Naturans Naturata (Lagerstaette)
Novo izdanje iz zvučne kuhinje makedonske postave koja već godinama vodi igricu na našim prostorima kada je u pitanju produkcija u sferi ambijentalne muzike, verovatno je najmonolitnije u celom katalogu kada je zaokruživanje centralnog lajtmotiva u pitanju. Korak dalje u odnosu na prethodnika Philosophical Meditations, u godini koja je bila obeležena daljom ekodegradacijom i novotarskim prokužavanjem ljudske sfere, Naturans Naturata nas opet blagotvorno transportuje u okoliš nedostižnog harmonijsko-utopijskog ambijenta. Kao sa razglednice iz prekookeanskog arsenala ostrvaca do kojih Covid-19 nikad neće stići, PGT su rasprostrli impozantni zvučni ćilim na kojem grade lejer po lejer semplova, bas linija, terenskih snimaka i tekstura, prožetih sviranjem perkusija, simbolički obnavljajući ili resetujući u zvučnom obliku, prirodno raskošni i neogoljeni svet koji ne tone pod pritiskom svoje (kapitalističke) dotrajalosti.
4. Amplidyne Effect – Asimetrika (AMPEFF 035)
Jedan od članova makedonske postave Post Global Trio, Martin Georgievski, pod okriljem svog projekta Amplidyne Effect, više je fokusiran na neoklasični diskurs ; počevši od nešto tromije teme, koja veći deo vremena provodi u ekspanzivnoj dronologiji mlečnog puta, da bi se u drugoj trećini pretvorila u minimalistički opit na temu lejeringa snolikih sintisajzerskih arpeđa, neki od zanesenjačkijih momenata sa Asimetrike dolaze u Tangerine Dream sreće Steve Reich temi Bloemenstad, te fantastičnoj IBM 1401 Processing Unit, jednom od njegovih najupečatljivijih komada, koji osvaja sa svojim zvučnim pastišom supernovi, nostalgičnoj referenci i hauntološkom semplovanju kompjuterskih tehnologija iz 60-ih, te i dirljivoj posveti islandskom kompozitoru Jóhannu Jóhannssonu.
5. Birches – Divjina III-IV (Cloudchamber Recordings)
Aktivnost slovenačkog muzičara Primoža Bončine skoro da nikada ne posustaje kada je u pitanju sklapanje napetih drone simfonija. Ponekad je ovo sočinjenije samo za strpljive i odabrane, kada ih izatkava u monolitnom komadu, što je slučaj sa Divjina III, kompozicijom za električnu gitaru, e-bow i oscilator, koja se u polučasovnom vremenu kreće u statičnijim vodama razvučenih tonova, da bi oko desetog minuta prerasla u nešto distorziraniji i bučniji narativ. Divjina IV je, pak, sintisajzerski utvarnija, te potmulija i duhom bliža jednom od njegovih najepskijih izdanja (prms – contretemps) a na kojoj dolaze do izražaja povremeni Cortini-jevski weltschmerz fatalizam i Tim Hecker-ovski osećaj za granulaciju, a u okviru kojih Bončina raspreda svoje mračne elementalne meditacije i osećaj rasutosti i izgubljenosti u internoj i eksternoj divljini. Posleponoćna muzička previranja poput ovih, retko da mogu biti skrojena a da preko njih ne ishaluciniramo mentalne slike masivnih dronova koji su tu da zamene i nadomeste osećaj i atmosferu latentne blackmetalske izolacije / severnjačke mizantropije.
6. hum ? – a short dream about boris
Jedno od najzanimljivijih debitantskih izdanja godine dolazi u okviru kratkog EP-a “a short dream about Boris” misteriozne makedonske autorke hum. Vrlo minimalistička, ali i ekspresivna muzička atmosfera je pozicionirana između introspektivnog raspoloženja ranih, lo-fi izdanja Grouper ili Julianne Barwick koji se fokusiraju na glas i efekte (i minimum instrumentacije, poput lupova i klavira), ali često evocira i mistično čežnjivo vokalno mantranje u duhu Steve Rodena i njegovog formativnog projekta In Be Tween Noise. Sleepytime ambient sa ličnijom, dnevničkom notom koji u svojoj kratkoj minutaži uspeva da od skeletalnih soničnih zapisa izartikuliše najfiniju, situ melanholiju.
7. Private Mountain – СТРАТУМИ (Élan Vital)
Private Mountain je side projekat Post Global Trio, koji bi se, barem na ovom albumu najbolje mogao opisati kao eteričnija verzija PGT : bez ritma, prekomernih i naslaganih lejera, i u apolonskom, savršeno oblikovanom svetu eskapističke lepote koju vrlo minuciozno oblikuju Toni Dimitrov i Dimitar Dodovski. Između pitomih Harold Budd-ovskih new age sint-klavirskih momenata u polju terenskih snimaka, koji pohode neke od trenutaka na albumu (Liquid Culture), sveopšte blistave melodičnosti na ambijentalnom tepihu dronologije, isijavaju i neki od visprenijih soničnih eksperimenata poput Rhizomes, Signals, Tectonic Plates gde Private Mountain zamenjuju savršenu pitkost i protočnost njihovog umetničkog diskursa za vanzemaljske i disonantnije zvuke koji dolaze iz paralelne mistične špilje njihovog muzičkog iskustva.
8. Falling Elevator Music – Coronation Panopticon Bodycage (Belgrade Dubs)
Prvo izdanje beogradskih analognih entuzijasta Dobrivoja Milijanovića i Vladimira Riznića, pod pseudonimom Falling Elevator Music predstavlja nam tri stilski različita opita, po duhu proizašla iz reinkarniranog Elektronskog Studija Radio Beograda : na prvom, n-x summer razvijaju jedan od najstoičkijih drone komada, skoro naučnički sveden na subsonične vibracije i brujanja, da bi razbili ovu monolitnost sa mnogo rezonantnijom, elektroakustičkom ambijentalnom epopejom sabirni centar, čiji je lajtmotiv manipulacija trakaških lupova preko proganjajućih klavirskih tonova a la William Basinski, a koji u svojih 16 minuta pluta preko vrlo razuđenog arhipelaga zvukova, da bi neočekivano zatvorili album sa hipnotički minimalnom dub ambient temom already saw this, koja se samo sa svojim ispodterenskim pulsacijama može povezati sa tehno univerzumom. Bogato i subliminalno slušanje u najopipljivijem obliku.
9. Grime – Figure
Još jedno vrlo intrigantno (i dužesvirajuće od EP forme) izdanje dolazi u formi kompilacije radova hrvatskog bitmejkera i ambijentalnog kompozitora pod pseudonimom Grime, a koja na svojih deset tema razvija vajb sličan albumu Subsided koji smo recenzirali pre par godina u okviru regio ambient liste. To podrazumeva da svaki od ovih komadića ima svoj zasebni zvučni identitet i sofisticirane melodične opite, kao proizašle iz muzičke kutije, te je Figure duhom podjednako uronjen u retro pastiše japanskog ambienta iz 80-ih sa povremenim asocijacijama na progressive electronic fuzije (naslovna tema), dok veći deo vremena provodi istražujući rezonantnost određenih tonaliteta ili minimalističku evokativnost na određeni latjmotiv i minijaturne zvuke (halucinantno nokturalna Uncanny Valley i gongovski meditativna Kristali, sa osećajem za matmosovsku Vespertine ritmiku).
10. Kikimore – Sigil (Kamizdat)
Album prvenac ljubljanske ženske supergrupe Kikimore jedno je od mračnijih i ceremonijalnijih ambijentalnih drone-noise izdanja koja su obogatila katalog kultne slovenačke etikete Kamizdat. Poput paganskog karnevala i misterioznog teatra orgijastične buke, u dimenziji koju naseljavaju bizarno dementni sonični ekscesi Sally Smmit And Her Musicians i nedavnije, portugalci Tropa Macaca, Kati Flowerfields, Staša Guček, Nina Orlić, Sara Pegam i Barbara Poček u okviru ovog tridesetominutnog izdanja stvaraju kolektivnu, nadnaravnu, magično preteću atmosferu prožetu ritualizovanim kricima i mantranjima, utrobnim (nalik) didžeriduovskim elektronskim manipulacijama, mračnim analognim sintovskim izobličavanjima i izlomljenim, tribalno industrijalnim ritmovima i lupovima. Nepresušni vrtlog veštičarskog transa.